رهپوی ظهور

مردم و قرارداد اجتماعي

نظريه قرارداد اجتماعي علي الخوص بعد از تشکيک هايي که هيوم بر آن وارد آورد اکنون در خود غرب هم پذيرفته نيست، اما حقيقت اين است که رد يا قبول نظريه ميثاق اجتماعي، تاثيري در نتيجه بحث ما ندارد. مهم اين است که با غلبه اومانيسم بر عقل متعارف بشري، خواه ناخواه تبعات ضروري بين واقعه در حيطه سياست نيز به فعليت مي رسيده است: دموکراسي يا حکومت مردم. اومانيسم مذهب اصالت بشر است و «مردم» لفظي است که براي بشر در حيثيت جمعي اصطلاح شده است. پيدايي نظريه قرار داد اجتماعي درست يا غلط يک ضرورت تاريخي است که زمينه تحولات سياسي دنياي جديد را فراهم مي آورد، چنان که ماکياوليسم نيز زمينه تغيير مفهوم کلي «سياست» و «رابطه» حاکمان و مردم را آماده مي کند. دنياي جديد از هر لحاظ به مرجع و مقتداي خويش تمدن آتن مي نگرد و در حيطه سياست نيز نظريات سياسي دنياي جديد با رجوع به دموکراسي آتني صورت مي پذيرد.
ليبرال دموکراسي و مارکسيسم، دو صورت متفاوت از حکومت مردم هستندکه البته هنوز هم اين دو سه قرن تجربه تاريخي، نتوانسته است کمکي به تبيين و تعيين مفهوم «مردم» بکند، هم از اين رواست که آويني مي پرسد: «موجد انقلاب اسلامي، چيست و مرجع آن براي تشکيل حکومت کدام است؟ اگر علل موجد انقلاب اسلامي ايران هيچ يک از عللي نيست که انسان اين روزگار را به تحرکات سياسي و ايجاد انقلاب کشانده است، آيا مي توان انتظار داشت که ثمره پيروزي انقلاب اسلامي يکي از حکومت هاي شناخته شده دنياي جديد باشد؟ آيا اين انتظار، توقعي معقول است که ما پس از پيروزي انقلاب اسلامي، براي تشکيل حکومت، به دولت شهر آتن در قرن پنجم قبل از ميلاد بنگريم؟»

ادامه »

پسرک از پدربزرگ پرسید: پدربزرگ در باره چه می نویسی؟
پدربزرگ پاسخ داد: درباره تو پسرم، اما مهمتر از آنچه می نويسم، مدادی است که با آن می نويسم! می خواهم وقتی بزرگ شدي، مثل اين مداد بشوی.
پسرک با تعجب به مداد نگاه کرد و چيز خاصی در آن نديد:
- اما اين هم مثل بقيه مداد هايی است که ديده ام.

- بستگی داره چطور به آن نگاه کنی، در اين مداد پنج صفت هست که اگر به دست بياوری برای تمام عمر به آرامش مي رسی؛
صفت اول: می توانی کارهای بزرگ انجام دهی، اما هرگز نبايد فراموش کنی که دستی وجود دارد که هر حرکت تو را هدايت مي کند. اين دست، خداست که هميشه تو را در مسير اراده اش حرکت می دهد.

صفت دوم: بايد گاهی از آنچه می نويسي دست بکشی و از مداد تراش استفاده کنی. اين باعث می شود مداد کمی رنج بکشد اما آخر کار، نوکش تيزتر مي شود و اثری که از خود به جای می گذارد ظريف تر و باريک تر. پس بدان که بايد رنج هايی را تحمل کنی که باعث می شود انسان بهتری شوی.

صفت سوم: مداد هميشه اجازه می دهد براي پاک کردن يک اشتباه، از پاک کن استفاده کنيم. بدان که تصحيح يک کار خطا، کار بدی نيست. در واقع برای اينکه خودت را در مسير درست نگهداری، تصحیح خطا مهم است.

صفت چهارم: چوب يا شکل خارجی مداد مهم است،اما زغالی اهميت بیشتر دارد که داخل چوب است. پس هميشه خیلی مراقب باش درونت چه خبر است.

و سر انجام پنجمين صفت مداد: هميشه اثری از خود به جای مي گذارد. هر کار در زندگی ات می کنی، ردی به جای می گذارد. پس سعی کن نسبت به هر کار می کنی، هشيار باشی وبدانی چه می کنی.

نشسته بودند دور هم خرما می خوردند. هسته خرماهایش را یواشکی می گذاشت جلوی علی.

بعد از مدتی گفت: «پرخور کسی است که هسته خرمای بیشتری جلویش باشد.» همه نگاه کردند. جلوی علی(علیه السلام) از همه بیشتر بود. علی(علیه السلام) گفت: «ولی من فکر می کنم پرخور کسی است که خرماهایش را با هسته خورده.» همه نگاه کردند. جلوی پیامبر(صل الله علیه و آله) هسته خرمایی نبود.

«همه» خندیدند

حکومت مردم

به زعم آويني، عرصه هاي بالقوه عدم توافق به همين جا ختم نمي شود. زيرا از يونان باستان تا اروپاي معاصر و آمريکاي شمالي نيز در زمينه شرايط يا پيش نيازهاي موفقيت «حکومت به وسيله مردم» عقايد اساساً متفاوتي ابزار شده است. به عنوان مثال، آيا مردم بايد قبل از آنکه دموکرات شوند، سواد بياموزند؟
آيا براي حفظ دموکراسي، حد معيني از ثروت اجتماعي ضرورت دارد؟ آيا در شرايط جنگ يا وضع اضطراري ملي، مي توان دموکراسي را حفظ کرد؟ اينها و انبوه مسائل ديگر، حاکي از آن است که معني دموکراسي هنوز تثبيت نشده و احتمالاً هيچگاه تثبيت نخواهد شد. ريشه «دموکراسي» دو واژه «دموس» به مفهوم مردم و «کراتوس» به مفهوم حکومت است. به مجرد مواجهه با اين سوال که «مردم کيستند؟و مراد از اين مردمي که قرار است حکومت کنند چيست؟» تعبير «دموکراسي» به يک لفظ مبهم و موهوم مبدل خواهد شد. علي الظاهر وجه تمايز دموکراسي از غير آن «تکثر قواي سه گانه و وجود پارلمان» است، حال آنکه، اصلي ترين مشخصه اي که دموکراسي را از غير آن تميز مي بخشد «قوانين موضوعه بشري است».
در حکومت دموکراتيک، بشر خويشتن را همچون مبدأ منشأ وضع قوانين مي شناسد و بنابراين، چه بسا تکثر قوا و پارلمان وجود پيدا کنند، اما دموکراسي محقق نشود. يعني آن صفت ذاتي که تا تحقق نيابد، دموکراسي کاملاً محقق نخواهد شد. همين است که حق وضع قوانين را علي الاصاله به بشر عقل مشترک همگاني بسپاريم. و اگر سخن از امتناع جمع دموکراسي و حکومت ديني مي رود در همين جاست، چرا که حکومت ديني قوانين اساسي خويش را، از دين اخذ مي کند، نه از عقل مشترک بشري. هم از اين رواست که آويني مي گويد: «اگر از اين تمايز ذاتي صرف نظر کنيم،حکومت ديني با ظاهر «نهادهاي قانوني مدني» و حتي «تکثر قواي سه گانه» منافاتي ندارد».

ادامه »

عزاداری و انتظار

اشاره :

موضوع زيارت قبور مطهر و مقدّس معصومين(ع) توسل به آن‌ها و سوگواری در ايّام شهادت‌شان، به ويژه در مورد حضرت مقدّس سيدالشهدا(ع)، از موضوعاتی است كه در فرهنگ اسلامی، جايگاه رفيعی دارد. از ناحيه ذات اقدس الهي در احاديث قدسی و نيز از سوی چهارده معصوم(ع) سفارش زيادی به عزاداری سيدالشهدا(ع) شده است، كه اين مطلب حاكی از نقش عظيم اين امر در احيای دين و زنده نگه داشتن آن است. به عبارت ديگر می توان چنين مجالسی را از مهم‌ترين وسايل صيانت از كيان دين و جامعه اسلامی و نيز بسط روح دين و دينداری دانست. متأسفانه عزاداری‌ها با همه اهميت و جايگاه مهمی كه در فرهنگ اسلامی دارند، در طول زمان دچار آفات، خطرات و انحرافاتی شده است كه نقش اين وسيله مهم را تا حدودی كم‌ رنگ كرده است.در اين مطلب، نويسنده می‌كوشد تا بعضی از شرايط ظاهری و باطنی عزاداری يك منتظر را ارائه نمايد. باشد كه مورد استفاده قرار گيرد.

وظیفه عزادار در قبال امام زمان (عج)

عزادار حقيقی به خوبی می‌داند كه سوگواری و برپايی مجالس بزرگداشت برای اهل بيت(ع) فقط قسمت كوچكی از وظايف الهی او نسبت به آنان است بلكه وظيفه بالاتر، توجه به درس‌ها و عبرت‌های عاشورا و عمل به آن‌ها است. عمل به تكاليف از جمله درس‌هايی است كه عزادار حقيقی از عاشوراييان فرا گرفته است. او خود را نسبت به امام زمانش مكلف و مسئول می‌داند. (1)

عزادار، نيك می‌داند كه بايد به تنهايی در دادگاه عدل الهی نسبت به رفتار خود با امام زمانش پاسخگو باشد لذا، برای عمل به وظيفه‌اش منتظر هيچ‌كس نمی‌ماند؛ او منتظر سازمان‌ها، نهادها و اشخاص نيست. او خودش به تنهايی براي خارج كردن امام زمان(ع) از تنهايی، غيبت، اضطرار و آوارگی تلاش می‌كند. او مانند شهدای كربلا كه هرگز به كمی نفرات شان توجه نكردند و هر يك فقط و فقط به فكر انجام وظيفه در قبال امام مظلوم و تنهاييش بود و كاری به نتيجه و تأييد ديگران نداشت، عمل می‌كند. مانند «عبدالله بن حسن(ع)» كه وقتي ديد عمويش تنها و مجروح به روی زمين افتاده است و دشمن دور او را گرفته، خود را به عمويش رساند و هنگامی كه «ابجربن كعب» (لعنة الله علیه) شمشيرش را فرود آورد كه امام را بكشد، دست خود را در مقابل شمشير او گرفت تا از امامش دفاع كند و دستش قطع شد و در آغوش عمويش حسين(ع) افتاد تا اين كه «حرمله» (لعنة الله علیه) او را با تير به شهادت رساند.(2)

2) عزادار حقيقی يا «منتظر حقيقی» در اين مرحله می‌داند كه اگر بخواهد رضايت خدا را جلب كند و به هدف خلقت و كمال نهايی و غايی وجودش نايل شود، بايد به اين «تنها موعظه» خداوند متعال در قرآن كريم عمل كند كه فرمود:

قل إنّما أعظكم بواحدةٍ أن تقوموا لله مثني و فرادي.(3)
ای رسول ما،‌ به امت بگو كه من به يك سخن شما را موعظه می‌كنم و آن سخن اين است كه شما، خالص دو نفری، و يا به تنهايی برای خدا قيام كنيد.

امام خمينی(ره) دربارهء ‌اين موعظه خداوند چنين می ‌فرمايند:
خدای تعالی در اين كلام شريف، از سر منزل تاريك طبيعت تا منتهای سير انسانيت را بيان كرده و بهترين موعظه‌هايی است كه خدای عالم از ميانه تمام مواعظ انتخاب فرموده و اين يك كلمه را پيشنهاد بشر فرموده، اين كلمه تنها راه اصلاح دو جهان است. قيام برای خدا است كه ابراهيم خليل الرحمن را به منزل خُلّت رساند و از جلوه‌های گوناگون عالم طبيعت رهاند.

خليل آسا در علم اليقين زن

نداي لا اُحبّ الآفلين زن

ادامه »